Balsamowe drzewo (woniawiec toluański, woniawiec balsamowy, Myroxylon balsamum, Myroxylon toluiferum) z rodziny bobowatych (Fabaceae) -jest to roślina drzewiasta rosnąca w pd i śr Ameryce osiągająca wysokość do 25. Myroxylon balsamum pochodzi z Peru, Kolumbii i Wenezueli a odmiana Myroxylon balsamum var pereirae jest charakterystyczna dla całej Ameryki Środkowej. Oba gatunki tworzą lasy pierwotne na wysokości 850 m n p m.
Otrzymuje się z niej 2 typy balsamów: peru oraz tolu.
Balsam tolu (opobalsam) przez nacięcie kory i zebranie wyciekające z niej kropli żywicy z Myroxylon balsamum
Balsam peru – otrzymuje się z odmiany Myroxylon balsamum var pereirae przez nacinanie kory, opalanie kory i owijanie jej tkaniną. Po nasączeniu tkaninę wygotowuje się w wodzie.
Balsam peru (balsam peruwiański)
- ma działanie odkażające, ale dla niektórych osób także alergizujące
- posiada karmelowo – cynamonowy waniliowy aromat
- jest stosowany zewnętrznie w postaci maści i roztworów etanolowych w chorobach skóry, ranach, odmrożeniach oraz przeciw pasożytom skóry.
- podobnie jak balsam Tolu ma ciemną barwę i słodkawy aromat, dodatkowo z ziołowymi nutami.
- jest stosowany w testach jako wskaźnik alergii na kosmetyki
Balsam tolu (opobalsam)
- posiada nieco łagodniejszy zapach, bardziej waniliowy, słodki z nieco pikantnym, cynamonowym aromatem.
- ma bardzo dobre właściwości utrwalania i harmonizowania zapachu
- dzięki zapachowi stosowany w kosmetykach, perfumach i deserach
- obecnie w perfumiarstwie w stu procentach zastąpiony niestety syntetycznym odpowiednikiem
- z jednego drzewa rocznie otrzymuje się 2,5 kilograma balsamu
- ma barwę czerwono-brązową, po zastygnięciu jego fakturą przypomina krzemień
- był stosowany w syropach na kaszel
- jego nazwa pochodzi od nazwy Tolú – ludu pierwotnie zamieszkującego tereny dzisiejszej Kolumbii, który wykorzystywał żywicę balsamowca do celów leczniczych
- w peruwiańskiej medycynie ludowej był stosowany w przypadku astmy, przeziębień, zapalenia gardła, kataru, ból głowy i na choroby choroby weneryczne
- dawniej służył do wyrobu nalewki i syropu (jako środek środki przeciwgruźliczy)
- posiada właściwości antyseptyczne i wykrztuśne – wytwarzane są syropy i pastylki na kaszel
- przyspiesza gojenie, jest stosowany na odleżyny, pęknięcia skóry
- niestety może podrażniać skórę
- zawiera żywicę do 80%, olejek eteryczny do 3% (a w w nim kwas benzoesowy, cynamonowy i ich estry – benzoesan benzylu i cynamylu oraz aldehyd benzoesowy i wanilina)
Balsam peru i tolu posiada działanie:
działanie występuje przy kontakcie ze skórą, a także przy wdychaniu działa na drogi oddechowe
- zawiera kwas trans – cynamonowy – działanie przeciwzapalne, silny przeciwutleniacz, działanie odkażające
- antyseptyczne – przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwpasożytnicze
- nadal stosowany w czerwonce pełzakowatej, w biegunkach, upławach, grzybicach oraz świerzbie
- wykrztuśne
- pobudza gojenie (ziarninowanie) skóry – stosowany na rany otarcia, ropnie i owrzodzenia na skórze
- w tym celu są stosowane maści i roztwory alkoholowe
- otrzymywane z niego preparaty stosowane w leczeniu dróg oddechowych, zapaleniu płuc gruźlicy, przeziębieniu, grypie, astmie, nieżycie nosa i reumatyzmie
- przynosi ulgę we wrzodach żołądka
- preparaty z owoców i liści używane były od dawna przez plemiona amazońskie w leczeniu grypy, gorączki, astmy, kataru i reumatyzmu
- właściwości przeciwdrobnoustrojowe są wykorzystywane w szamponach przeciwłupieżowych, odżywkach do włosów oraz płynach do higieny intymnej
- stosowany w przypadku hemoroidów i świądu
- w dentystyce stosowany do leczenia “suchego zębodołu”
- w USA jest składnikiem suplementów
- stosowany doustnie może niestety wywołać silną alergię na skórze
- można przegrzewać, nie ulega zniszczeniu w wysokiej temperaturze
Dla ciekawskich
Balsam peru –
żywica stanowi 30% wydzieliny z kory, ponad 60 % to olejek eteryczny
skład żywicy
- 50% cynameiny (mieszanina ok 40% płynnego benzoesanu benzylu i ok 20% cynnamonianu benzylu) i inne estry kwasu cynamonowego, cynamonian cynamylu
- wolny kwas cynamonowy
- wolny kwas benzoesowy i alkohol benzylowy
- wanilina
skład olejku eter
- nerolidol
- kariofilen
- alfa kadinen
- alfa kalakoren
- alfa kurkumen
- alfa pinen
- eugenol
- farnezol (seskwiterpen)
Ponadto zawiera: kumaryny, saponiny, triterpeny, kwas ferulowy, kwas oleanolowy, woski i garbniki
Leki gotowe zawierające balsam peruwiański
- Aromagel (Camphorum, Eucalypti oleum, Balsamum peruvianum, Rosmarini oleum)
- Balsolan (Balsamum peruvianum 10% – zastosowanie: odleżyny, oparzenia, odmrożenia, choroby skóry takie jak świerzb, owrzodzenia podudzi oraz skóry po zapaleniu paciorkowcowym i gronkowcowym)
- Depulol (Rosmarini oleum, Eucalypti oleum, Balsamum peruvianum)
- Hemorectal (Bismuthi oxidum, Bismuthi subgallas, Acidum boricum, Balsamum peruvianum, Resorcinolum, Zinci oxidum)
- Pulmex Baby (Eucalypti oleum, Balsamum peruvianum, Rosmarini oleum)
- Rectosec (Benzocainum, Balsamum peruvianum, Zinci oxidum, Jecoris Aselli oleum)
Przepis na syrop z balsamem toluańśkim (Sirupus balsami toluani):
- Balsamum toluanum 10 cz
- Aqua tepida (woda letnia) 50 cz
- Saccharum album 67 cz
10 g balsamu toluańskiego ogrzewać z 50 g wody w zakrytym naczyniu w kąpieli wodnej 50-60 stopni przez 6 godzin, często mieszając. Następnie odstawić, osuszyć, i w klarownym roztworze rozpuścić na ciepło 67 g cukru.
Przykład starego przepisu zawierającego Balsmaum peruvianum:
Rp.
Vit D3 1250j
Vit A 17500j
Balsami peruviani 0,5
Jacoris aselli olei 0,5
Vaselini albi ad 50
M.f.ung
Zagadnienia recepturowe
- w wodzie – nie rozpuszczalny
- Balsam peruwiański nie łączy się z olejami mineralnymi (wazelina, parafina). Należy go wymieszać np z olejem rycynowym (zamiast parafiną)
- etanol 90 st miesza się w stosunku 1;1 lecz dalszy dodatek etanolu powoduje zmętnienie
- rozpuszczalność w chloroformie 1:10 – 30
- eter, kwas octowy lodowaty, benzyna – częściowo rozpuszczalny
- smalec, lanolina, tłuszczowe podłoża, maściowe o większej zawartości wody – nie miesza się (wymieszać wstępnie z olejem rycynowym 1:1)
- wodzian chloralu zwiększa rozpuszczalność balsamu w wodzie
- można go solubilizować za pomocą Tweenu 20 lub 80 ( %)
źródła:
- Katarzyna Żurowska – Ziołolecznictwo Amazońskie i Andyjskie
- Eliza Lamer – Zarawska, Cezary Chwała, Antoni Gwardys – Rosliny w Kosmetyce i Kosmetologii Przeciwstarzeniowej
- Romuald Czerpak, Agata Jabłońska – Trypuć – Roślinne Surowce Kosmetyczne
- Czesław Fink-Finowicki, Preparatyka galenowa, 1955 r
- Leszek Krówczyński, Edward Rybacki – Interakcje w fazie farmaceutycznej
- Renata Jachowicz – Receptura apteczna
- Jan K. Podlewski, Alicja Chwalibogowska – Podlewska – Leki Wspólczesnej Terapii
- Stanisław Kohlmünzer – Farmakognozja
