Borówka brusznica – wiecznie zielona krzewinka o wielu zastosowaniach

 Pewnie już wiecie, że jednymi z moich ulubionych roślin są dziko rosnące owoce. Dziś będzie o borówce brusznicy (Vaccinium vitis-idaea). Należy ona do rodziny wrzosowatych (Ericaceae).

występowanie

Borówka brusznica jest rozpowszechniona na całym obszarze naszego kraju, najłatwiej ją spotkać w Bieszczadach. Rośnie w borach, na wrzosowiskach i w górach.

Występuje w północnej i środkowej Europie, Azji i Ameryce Północnej. Czysty gatunek występuje jedynie na obszarze Eurazji. Natomiast w Ameryce Północnej i Azji wschodniej mamy do czynienia z odmianą o drobniejszych liściach – Vaccinium vitis-idaea subsp minus.

nazwy

• ang.lingonberry, red bilberry, cowberry
• am. mountain cranberry
• niem. Preiselbeere, Kronsbeere

Najbardziej popularna polska nazwa – borówka lub borownik wywodzi się od boru, czyli miejsca występowania rośliny. Lista ludowych określeń na tę roślinę jest naprawdę długa: borowina, borówka kamioneczka, borówka czerwona, czerwienica, brusznica, brusznik, borówka leśna, borówka jesienna, ja­goda czerwona, jagoda zimowa, ziemoziel, borówka wiecznie zielona, gruszponek, kwaśnica, kasztafyrnycia (w Komańczy) i gogodze.
Nazwa ziemoziel, bórówka wiecznie zielona i gruszponek (bukszpan) nawiązują do nie opadających, zimotrwałych i zimozielonych liści, podobnie jak u bukszpanu. Dodatkowo gałązki bukszpanu jak i borówki są używane do dekorowania święconki wielkanocnej.

wygląd

• Jest to mała rozgałęziająca się krzewinka o skórzastych, wiecznie zielonych, nie opadających na zimę jajowatych listkach do 2cm długości, o podwiniętym brzegu.
• Spód liści brusznicy posiada ciemne, gruczołowate kropki.
• Dzwonkowate kwiaty koloru różowego są zebrane z zwisłe grona.
• Owocem jest jagoda najpierw biała, podczas dojrzewania czerwieniejąca. Owoc jest twardy, wewnątrz białawy.

Głównym surowcem leczniczym jest liść, natomiast owoce są przede wszystkim zdrowym elementem diety.

skład liści:

• glikozydy fenolowe (arbutyna, kawoiloarbutynę, wolny hydrochinon) – 7%
• garbniki katechinowe -10%
• flawonoidy (pochodne kwercetyny i mirycetyny)
• kwas ursolowy (należy do triterpenów)
• kw organiczne: jabłkowy, benzoesowy
• antocyjany 
• sole mineralne z duża zawartością magnezu

działanie liści brusznicy:

• liść brusznicy został wprowadzony do lecznictwa jako zastępstwo liścia mącznicy lekarskiej – bardzo rzadkiego gatunku.
• dzięki zawartości arbutyny działają bakteriobójczo w układzie moczowym, która rozkładając się uwalnia wolny hydrochinon o silnym działaniu odkażającym. To działanie wzmagają garbniki i flawonoidy. Jest to przykład synergii działania różnych składników w surowcu. Hydroliza arbutyny zachodzi w przypadku, gdy mocz ma odczyn zasadowy – z czym mamy często do czynienia w stanach zapalnych dróg moczowych. Naparu z liści nie można pić codziennie, bo arbutyna w dużych ilościach może drażnić żołądek i nerki. Podobne działanie mają liście gruszy i bergenii, którymi można zastapić brusznicę oraz oczywiście liście mącznicy lekarskiej. Natomiast kwiat wrzosu zawiera 0,5-1% arbutyny.
• działają moczopędnie – zwiększają ilość wydalanego moczu oraz jonów sodowych i chlorkowych
• stosuje się je w zakażeniach dróg moczowych oraz pomocniczy w kamicy układu moczowego, jeżeli towarzyszy jej zakażenie
• mają zastosowanie w zapaleniach przewodu pokarmowego i biegunce dzięki zawartości garbników, które tworzą na powierzchni skóry i błon śluzowych ochronną warstwę skoagulowanego “zgarbowanego” białka. Obecność tej warstewki zmniejsza wysięk, przekrwienie i stan zapalny. Drobnoustroje przewodu pokarmowego też ulegają “garbowaniu”, co daje efekt odkażający.
• wodne z liści borówki brusznicy mają działanie przeciwbakteryjne w stosunku do niektórych szczepów bakteryjnych, w tym do Helicobacter pylori, działaja gojąco na wrozdy żołądka i dwunastnicy
• kiedyś stanowiły główny składnik preparatu Idalbina który stosowało się przy biegunkach stanach zapalnych przewodu pokarmowego.
• wzmacniają drobne naczynka krwionośne, co oznacza, że są wskazane dla osób z “pajączkami (garbniki katechinowe i flawonoidy)
• w kosmetykach lekko wybielają i rozjaśniają plamy pigmentacyjne na skórze, dzięki zawartości arbutyny.
• mają zastosowanie jako środek odkażający i ściągający – dzięki garbnikom

działanie i zastosowanie owoców

• owoce posiadają takie samo działanie, lecz zdecydowanie słabsze (zawierają m.in. mniej arbutyny)
• stosuje się je w stanach zapalnych przewodu pokarmowego, wzdęciach i lekkich biegunkach
• częściej mają zastosowanie kulinarne jako środek wzmacniający i spożywczy – konfitura do dziczyzny i mięsa, a także stosowana ” na słodko”
• dzięki zawartości naturalnego kwasu benzoesowego (1-2 g na kg święzej masy) – substancji konserwującejo działaniu przecibakteryjnym i przecigrzybiczym, przetwory z brusznicy są bardzo trwałe. Kwas benzoesowy utrudnia wytworzenie wina z brusznicy, bo ogranicza fermentację.
• na Syberii były trzymane w wodzie na zimę, co poprawiało ich smak i były tak jedzone aż do wiosny
• owoce zawierają: antocyjany (ideina), garbniki, kwasy organiczne, cukry, pektyny i sole mineralne

zastosowania ludowe:

• na Białorusi odwar z całej rośliny, zebranej w okresie kwitnięcia, zalecany jest przy kaszlu i przeziębieniu, a także przy bólach w piersiach, gruźlicy, astmie i duszności. Piją go także przy dolegliwościach serca i podwyższonym ciśnieniu krwi. Ziele jest także stosowane przy cukrzycy i w reumatyzmie
• na Syberii zalecają odwary przy reumatyzmie i podagrze czyli dnie moczanowej
• w okolicy Sieradza odwar jest pity przy złej przemianie materii
• w Wałdowie  zbiera się borówkę na lekars­two „przeciw gorączce”
• na Syberii, gdzie ze względów klimatycznych był brak owoców, jagody borówki brusznicy używane były przy awitaminozie
• w Bułgarii i na Białorusi wodny odwar z całej rośliny w formie napoju służył jako lek przy macicznych krwawieniach i upławach
• w różnych miejscach przygotowuje się soki i kompoty, marmolady, także z dodatkiem gruszek, jabłek albo marchwi. Marmoladą smarowano chleb lub podawano do kaszy czy ziemniaków
• suszone kwiaty lub liście  wyko­rzystuje się do zaparzania herbat
• z przypalonych liści brusznicy można uzyskać dobrą namiastkę zarówno herbaty, jak również kawy
• w krajach dawnego ZSRR suszy się owoce brusznicy i wykorzystuje do herbat witamino­wych
• dawniej na Syberii wyrabiano z jagód brusznicy mocną wódkę
• ze względu na zawartość garbników roślinę wykorzystywali garbarze.

Może Cię również zainteresować:

• Żurawina – Kwaśne Panaceum Rodem z Bagien
• Borówka bagienna – roślina trująca czy jadalna
• Mącznica lekarska (niedźwiedzie grono) – surowiec zielarski, który zanika…
• Tam, gdzie rośnie żurawina i halucynogenne bagno, gdzie grunt się chwieje pod nogami i nic nie jest oczywiste…
• Kisiel z żurawiny
• Mikstura żurawinowa oczyszczająca wątrobę od znajomej naturoterapeutki
• Nalewka z żurawiny.
• Golteria – Pachnąca Jagoda
• Antocyjany – ciemne barwniki roślinne o wybitnych właściwościach zdrowotnych
• Konfitura z płatków piwonii.
• Nalewka z czeremchy.
• Nalewka z aronii.
• Szybki kisiel jeżynowy.
• Galaretka z owoców czarnego bzu.

źródła: