Dziki bez czarny (Sambucus nigra) ang elderberry
- roślina miododajna
- młode gałązki są szarobrązowe i posiadają przetchlinki w korze
- kwiaty o specyficznym przyjemnym zapachu kremowobiałe, zebrane w płaskie baldachogrona
- występuje na skrajach lasu, przychaciach – roślina synantropijna czyli towarzysząca człowiekowi
- najpierw suszymy całe kwiatostany, a dopiero potem suche wyłuskoujemy lub ocieramy na sitach
owoce – skład:
- antocyjany– ciemne barwniki roślinne o wybitnych właściwościach zdrowotnych do 1% – pochodne cyjanidyny
- flawonoidy: hiperozyd, rutozyd
- kwasy organiczne: jabłkowy,winowy, walerianowy, octowy, cynamonowy
- kwasy fenolowe: chlorogenowy, ferulowy
- garbniki 3 %
- pektyny
- wit C, B2, B6, PP, biotyna, kw foliowy, kwas pantotenowy
- karoten
- potas,wapń, jod
- niedojrzałe owoce zawierają glikozydy cyjanogenne – sambunigrynę i prunazynę (dlatego owoców bzu nie jemy na surowo tylko po przetworzeniu cieplnym co uwalnia cyjanowodór)
- aminokwas tyrozynę
kwiaty skład:
- flawonoidy do 1,8%: kemferol, rutozyd, kwercetyna
- kwas walerianowy, jabłkowy, ferulowy
- fenolokwasy: kawowy, chlorogenowy
- triterpeny
- śluzy
- sole mineralne 9%
- sterole
- cholinę
zastosowanie kwiatów bzu w medycynie ludowej:
- św Hildegarda zalecała herbatę z kwiatów do oczyszczania krwi
- Słowianie używali je jako lek na febrę, ale w tym celu kwiaty musiały być zebrane 24 czerwca w dzień Św Jana
współczesne zastosowanie kwiatów bzu:
- syrop z kwiatow wydala wydzieliny z oskrzeli
- zwiększają elastyczność i zmniejszają przepuszczalność naczyń włosowatych
- płukanie jamy ustnej i gardła
- kompresy na oczy w zapaleniu spojówek
- środek napotny i obniżający gorączkę
- środek moczopędny
- oczyszczający krew
- reumatyzm, podagra, artretyzm
- napar z kwiatów bzu zewnętrznie przy zapaleniu skóry i stanach zapalnych oczu
- przecieranie skóry jako kosmetyka
- składnik maseczek do twarzy
owoce – działanie:
- oczyszczanie organizmu z toksyn
- łagodzi zaparcia
- łagodzi bóle mieśni, głowy
- wzmacnia organizm bo zawiera bogactwo witamin, minerałów i antocyjanów
- poprawiają wzrok (antocyjany)
- antyoksydacyjne
- sok z bzu stosowany przy nadciśnieiu
- suszone owoce przy zapraciach i otyłości
- moczopednie napotnie p goraczkowo
- powidełka lekko przeczyszczjącei odtruwające w zatruciach pokarmowych
- suszone jako środek czyszcacy krew – zwiekszający usuwanie produków przemainy nmaterii – w reumatyzmie dnie chorobach zakaźnych, nerwobólach.
zastosowanie kulinarne:
- liście łodygi i niedojrzałe owoce są trujące (duża zawartośc glikozydów cyjanogennych)
- dojrzałe owoce są jadalne w ograniczonych ilościach, można je jeść na surowo lub gotowane
- na surowo czasami mogą powodować rozowolnienia, nudności i podrażnienie nerek
- bezpieczne w stosowaniu są natomiast owoce gotowane
- sok stosowany do barwienia win
- można robić przetwory: marynowane owoce bzu
- soki, syropy, dżemy i konfitury
- konfitury łączone z jabłkami, gruszkami, czy marchwia
- herbatki
- lemoniada z kwiatów
- kwiaty w tempurze – czyli cieście
- wino z kwiatów
- wino z owoców – należy poczekać, aż wszystkie owoce dojrzeją
- galaretka z owoców czarnego bzu
- nalewki z kwiatów, jak i owoców
- na Kielcczyźnie przyrządzano dawniej zupę z owoców bzu zwaną tam bzówką
W Polsce rośnie jeszcze dziki bez hebd (Sambucus ebulus) oraz Bez Koralowy (Sambucus racemosa).
źródła:
- Giennadij Małachow – Zioła dla Zdrowia
- Łukasz Łuczaj Dzikie rośliny jadalne Polski – przewodnik Survivalowy
- Andrzej J. Sarwa – Lecznicze smakołyki
- Zbigniew T. Nowak – Księga owoców leśnych
- Eliza Lamer Zarawska – Zioła i rośliny Lecznicze
