W Polsce występuje kozłek lekarski (Valeriana officinalis) oraz kozłek bzowy (Valeriana sambucifolia) oraz liczne, trudne do odróżnienia mieszańce. Oba gatunki rosną na ziołoroślach i torfowiskach niskich. Kozłek bzowy można rozpoznać po zapachu kwiatów, który przypomina zapach obory.
Kozłek lekarski (Valeriana officinalis)
- występuje w Europie, Ameryce Północnej, Azji
- należy do rodziny kozłkowatych (Valerianaceae)
surowiec:
- oficjalnym surowcem jest korzeń kozłka
- w medycynie ludowej stosuje się także kwiaty, np nalewkę z kwiatów, która działa słabiej uzależniająco niż korzeń (nalewka z kwiatów jest przyjemna w smaku)
działanie korzenia kozłka lekarskiego:
- działanie uspokajające, sedatywne, ułatwiające zasypianie, przeciwlękowe (linaryna, kwas walerenowy, 2S-(–)-hesperydyna, 6-metyloapigenina)
inne właściwości kozłka lekarskiego:
- korzystne na układ pokarmowy- działanie rozkurczowe w stanach skurczowych żołądka i jelit)
- rozkurczowe na drogi moczowe, żółciowe i obwodowe naczynia krwionośne
- w fitoterapii cała roślina jest stosowana jako źródło minerałów
skład kozłka lekarskiego:
- walepotriaty (1-2%) – irydoidy estrowe – waltrat, izowaltrat, acetylowaltrat, dihydrowaltrat i ester kwasu monowalerianowego (walepotriaty są związkami nietrwałymi, które rozkładają się w trakcie suszenia w temperaturze wyższej niż 35°C). Za charakterystyczny zapach wysuszonego surowca odpowiadają estry kwasu walerianowego i izowalerianowego z eugenolem, izoeugenolem i borneolem)
- olejek eteryczny (0,5-2%)
- monoterpeny: α-pinen, β-pinen, β-felandren, borneol, eugenol, kamfen, limonen, p-cymen, octan bornylu
- seskwiterpeny: waleranon, wolwalerenon A, β-bisabolen, kwas walerenowy
- flawonoidy 6-metyloapigeninę, 2S-(–)-hesperydynę, linarynę
- kwasy fenolowe: kwas chlorogenowy, kawowy, izoferulowy;
- aminokwasy: kwas γ-aminomasłowy (GABA), glutaminę,argininę;
- lignany: hydroksypinorezinol
Wpis ma charakter wyłącznie informacyjny i nie biorę odpowiedzialności za zastosowanie opisanych tu terapii.
źródła:
- Natalia Dobros, Zioła o działaniu uspokajającym i przeciwdepresyjnym, Postępy Fitoterapii 2017; 18(3): 215-222
- Materiały z IV Regionalnego Zlotu Zielarskiego– Sudety: Rudawy-Kaczawy
- Aleksander Ożarowski, Wacław Jaroniewski, Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie
- Antonina Rumińska, Aleksander Ożarowski – Leksykon Roślin Leczniczych
