Miętą, którą znacie z preparatów dostępnych w aptece – jest mięta pieprzowa (ang peppermint, Mentha piperita) z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Nie rośnie ona w stanie dzikim.
W Polsce występuje naturalnie kilka gatunków mięt:
- mięta długolistna (Mentha longifolia) – rośnie przy wilgotnych brzegach rzek, stawów itd
- mięta polna (cornmint, Mentha arvensis)
- mieta nadwodna (Mentha aquatica)
- mięta polej (Mentha pulegium) – rośnie nad brzegami wód
- mięta okręgowa (Mentha verticillata)
i ich liczne mieszańce…
Do tego pojawiła się oszałamiająca ilość odmian ogrodowych, zachwycających jeszcze innymi wariacjami zapachu miętowego – mięta “czekoladowa”, “grejpfrutowa”, “cytrynowa”, “jagodowa”, imbirowa… (Moim faworytem jest czekoladowa:).
Olejek miętowy – typ mentolowy i karwonowy
Czy odróżniacie zapachy gum do żucia – peppermint oraz odrębny od niego – spearmint?
- olejek peppermint – pachnie mentolem. Mentol jest głównym składnikiem olejku mięty pieprzowej (ang peppermint, Mentha piperita) oraz mięty polnej (ang cornmint, Mentha arvensis)
- olejek spearmint – pachnie karwonem. Karwon jest głównym składnikiem olejku mięty zielonej (Mentha spicata), mięty szkockiej i mięty kędzierzawej.
Mięta zielona (Mentha spicata) w jest Polsce jest rośliną zawleczoną, rzadko występuje.
Mięta pieprzowa (Mentha piperita)
- ang peppermint, niem Pfefferminze
- nie występuje w stanie dzikim
- jest formą uprawną powstałą spontanicznie
- roślina uprawiana na dużych obszarach w Europie, Azji, Amerykach
- wytwarza rozłogi
skład:
- olejek eteryczny
- flawonoidy
- kwasy fenolowe (7%):
- kwas kawowy
- kwas chlorogenowy
- kwas rozmarynowy (tzw garbnik jasnotowatych)
- tritepeny – kwas oleanolowy i ursolowy
- karotenoidy
Olejek eteryczny mięty pieprzowej (Menthae piperitae aetheroleum) – otrzymuje się przez destylację z parą wodną – skład olejku:
- mentol
- estry mentolu np octan mentolu
- menton
- piperiton
- felandren
- pinen
- cyneol
- limonen
- triterpeny
Działanie olejku mięty pieprzowej:
- pobudza czynności wydzielnicze żołądka i wątroby ułatwia trawienie i przyswajanie pokarmów
- rozkurczowo – zapobiega wzdęciom
- bakteriobójczo – po podaniu doustnym na bakterie w przewodzie pokarmowym i drogach żółciowych
- bakteriobójczo – podany zewnętrznie – w postaci inhalacji, maści, balsamów
- napar i olejek miętowy do płukanek do jamy ustnej i gardła
- inhalacje z olejku w katarze, stanach zapalnych gardła, jamy ustnej
- w celu złagodzenia bóli stawowych, mięśniowych i w migrenie stosuje się masaż bolących miejsc olejkiem (rozcieńczonym w oleju roślinnym)
- działanie łagodzące na skórę
- kremy i płyny zawierające miętę działają ściągająco na pory skóry i rozjaśniają cerę
- pomocne przy trądziku i obrzękach
- w przemyśle perfumeryjnym wykorzystuje się menton
Wskazania do zastosowania liści i wyciągów z mięty pieprzowej:
- zaburzenia trawienia
- wzdęcia
- nieżyt żołądka, dwunastnicy i jelit (przy silnej nadkwasocie mięta może nasilić ten stan)
- nieprawidłowa fermentacja w jelitach
- skurcze jelit
- nadwrażliwe jelito grube
- zapalenie błony śluzowej jamy ustnej
- nieżyt górnych dróg oddechowych (inhalacje)
- dolegliwości mialgiczne i neuralgiczne (zewnętrznie do smarowania)
- bóle głowy i menstruacyjne
- nieregularny cykl menstruacyjny
- pobudza w stanach ociężałości umysłowej
- odstrasza większość owadów
Inne zastosowania mięty pieprzowej:
- składnik herbatek i napojów orzeźwiających
- wódki, likiery, cukierki, gumy do żucia
- pasty i płukanki do zębów
- dezodoranty
- listki jako dodatek do sosów, ryb, baraniny
Przeciwwskazania olejku miętowego:
- nadwrażliwość na olejek miętowy i mentol
- śpiączka wątrobowa
- żylaki przełyku
- wodniak pęcherzyka żółciowego
- nie stosować nierozcieńczonego olejku na skórę
- I trymestr ciąży
- nie zalecane stosowanie u dzieci poniżej 4 r.ż
(-) Mentol (Mentholum)
wytwarzany przez wymrożenie z olejku (krystalizuje)
– stosowany zewnętrznie – działa:
- antyseptycznie (silnie)
- słabo znieczulająco
- słabo przeciwświądowo
- daje charakterystyczny efekt chłodzący na skórze (poprzez działanie na receptory zimna w skórze
– stosowany wewnętrznie:
- rozkurczowo (słabo)
- żółciotwórczo
Mięta długolistna (Mentha longifolia)
- kwiatostany kłosokształtne zebrane na górze pędu
- kwitnie lipiec- wrzesień
- roślina pospolita w całym kraju
- stosowana w medycynie ludowej
- trująca dla bydła i koni
- w Bieszczadach służyła jako nadzienie do ruskich pierogów
- w Europie wschodniej – liście mięty usmażone z miodem na białku jaj
- stanowiła dodatek do chleba i kwasu chlebowego
- dodawano ją do mleka aby zahamować kiśnięcie
- roślina miododajna
Olejek mięty długolistnej – skład:
- piperyton
- piperyteron
- oksypiperyteron
Mięta polna (Mentha arvensis):
- ang cornmint
- znacznie mniejsza od długolistnej (5-30 cm)
- kwiaty zebrane w kątach liści
- pospolita na niżu i niższych położeniach górskich
Mięta okręgowa (Mentha verticillata)
- powszechna na niżu
- nibyokółki kwiatowe w ogonkach liści
- ziele zawiera fenolokwasy (kwas kawowy, ferulowy, wanilinowy, p-kumarynowy, p-hydroksybenzoesowy)
Mięta polej (Mentha pulegium)
skład olejku:
- pulegon 80%
- menton
- piperiton
- mentol
Zastosowanie mięty polej:
- Miętę polej stosowało się jako środek odstraszający pchły.
- Był dodawany do paszy, gdyż podnosił wigor zwierząt.
- W lecznictwie ludowym był stosowany w zaburzeniach pokarmowych i jako środek żółciopędny.
Kontrowersje wokół toksyczności mięty polej.
Dr Henryk Różański, który jest dla mnie autorytetem, nie zalicza miety polej do roślin trujących. Niektóre źródła piszą o toksyczności mięty polej:
“Czynnik toksyczny stanowi pulegon, wystepujący w olejku z liści miety polej w ilości aż 62-97%. Działa on depresyjnie na o.u.n., drazni przewód pokarmowy, a w cięższych zatruciach może spowodować uszkodzenie wątroby, niewydolność nerek oraz zaburzenia krzepnięcia krwi.
DL dosis letalis (dawka śmiertelna) olejku z miety polej wynosi 10-15ml. Z 50-100 g można otrzymać około 7 ml olejku.
Objawy zatrucia to nudności, wymioty (mogą być krwiste), bóle brzucha, krwawienia z nosa, i błon sluzowych, dezorientacja, zaburzenia świadomości, W ciężkich zatruciach: halucynacje wzrokowe i słuchowe. U kobiet mogą wystepować krwawienia z dróg rodnych, a u kobiet ciężarnych – poronienia (dawka wywołująca poronienia równa jest dawce powodującej śmierćcięzarnej). Niekiedy dochodzi do niewydolności nerek.”
– Eliza Lamer-Zarawska, Barbara Kowal-Gierczak, Jan Niedworok – Fitoterapia i Leki Roślinne
źródła:
- Eliza Lamer-Zarawska, Barbara Kowal-Gierczak, Jan Niedworok – Fitoterapia i Leki Roślinne
- Stanisław Brud, Iwona Konopacka – Pachnąca Apteka
- Bolesław Broda, Jakub Mowszowicz, Przewodnik do oznaczania roślin leczniczych, trujących i użytkowych
- Romuald Czerpak, Agata Jabłońska – Trypuć – Roślinne surowce kosmetyczne
- Adam Szary – Tajemnice bieszczadzkich roślin wczoraj i dziś
- Antonina Rumińska, Aleksander Ożarowski – Leksykon Roślin Leczniczych
